Μαρτυρίες και ανταποκρίσεις (10)

¨       Μαρτυρία Ἐλπινίκης Σταμούλη Σαραντῆ, ἀπό τό βιβλίο της:
"Ἀπό τήν Ἀνατολική Θράκη – Ἡ Σηλύβρια μέ τά γύρω τῆς χωριά", Ἀθῆναι 1958

Οἱ τελευταῖες μας ἡμέρες στή Σηλυβρία μετά τήν καταστροφή τῆς Μικρᾶς Ἀσίας τό 1922.

3 Σεπτεμβρίου. Εἶναι δραματική ἡ ὄψη τῆς Σηλυβριᾶς, πλημμύρισε ἀπό ἄμοιρους πρόσφυγας, πέντε βαπόρια ἔβγαλαν ἀνθρώπινες σκιές ἀπό Προῦσα, Μουδανιά, Ἀρτάκη, Κουρή, Πέργαμο, Κίο, Τρίγλια. Σιγή καί ἀπό ἄλλα μέρη, ἀδιάκοπα καΐκια καί βενζινάκατοι φέρουν πρόσφυγας. Ποῦ θά στεγασθῆ καί ποῦ θά βρῆ ἡσυχία τό τόσο πλῆθος; Ἀκόμη πρωί, ἔρχεται ἕνα ἀγγλικό ἀντιτορπιλλικό, καί βγαίνει ἕνας ἀξιωματικος στή ξηρά, λέγει λίγα λόγια στόν λιμενάρχη, ἐπιστρέφει καί καΐκια πλησιάζουν τό πολεμικό καί βλέπουμε σ' αὐτό γυμνούς στρατιώτας παρετεταγμένους νά φωνάζουν "οὐρά" νά κατεβαίνουν στά καΐκια καί νά ἀραδιάζωνται γυμνά κορμιά πού γυάλιζαν στόν ἥλιο˙ ἐν τῷ μεταξύ στέλλουν στολάς καί ντύνονται. Τήν πίκρα καί τήν λύπη πού δοκιμάσαμε δέν περιγράφεται. Ὁ κόσμος μέ ἀγωνία ρωτοῦσε τί συνέβαινε, ὁ πατέρας ζητεῖ δύο πουκάμισα διά δύο ἀξιωματικούς καί μηνᾶ ὅτι τό μεσημέρι θά ἔλθουν στό σπίτι, ἀπό τό βαπόρι τούς ἔδωσαν ροῦχα ἐξωτερικά πολιτικά. Ἦσαν 120 στρατιῶτες καί δύο ἀξιωματικοί. Ἀπ' αὐτούς μάθαμε ὅτι στίς 29 καί 30 Αὐγούστου παρά τά Μουδανιά, ἡ ΧΙ μεραρχία μέ τά συντάγματα 45 καί 17 ὑπό τόν μέραρχον Κλαδᾶν πρό τοῦ ἐφορμοῦντος ἐχθροῦ πολέμησε ἡρωϊκά˙ ὁ στρατός μας βλέπων ὅτι πανταχόθεν περικυκλώθηκε φεύγει πρός τούς Γάλλους καί παρακαλεῖ νά τόν ἀφήση νά φύγη ἀπό τήν αἰχμαλωσία τοῦ Τούρκου, ἀλλ' ὁ ἀξιωματικός τούς παρέδωσε εἰς τούς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἄρχισαν νά σφάζουν τούς αἰχμαλώτους, ὁπότε πολλοί ρίπτονται στήν θάλασσα καί ὑπό τίς τουφεκιές τῶν Γάλλων πλησιάζουν τό ἀγγλικό ἀντιτορπιλικό D10˙ ὅταν τούς εἶδαν ἔρριξαν σχοινιά καί τούς πῆραν ἐπάνω. Οἱ Ἄγγλοι τούς περιποιήθηκαν τούς ἔδωσαν κονιάκ νά ζεσταθοῦν καί τούς σκέπασαν μέ ἀδιάβροχα καί κουβέρτες. Τό ἀντιτορπιλικό τό βράδυ ἀνεχώρησε διά τήν Ραιδεστό, οἱ δέ δύο ἀξιωματικοί ἔμειναν στό σπίτι μας μέχρι νεωτέρας διαταγῆς.

4 Σεπτεμβρίου. Ἦλθαν δυό βαπόρια γεμᾶτα πρόσφυγας ἀπό Ἀρτάκην καί Μουδανιά, τό μεγαλύτερο λέγουν ὅτι ἔχει 3.000, αὔριο τό πρωί θά τούς βγάλουν, πῶς θά τραφοῦν καί ποῦ θά στεγασθοῦν, πού ἀκόμη δέν βολεύθηκαν οἱ ἄλλοι; Τό τουρκικό σχολεῖον ἔγινε μαιευτήριον μέ 8 κλίνας, πολλά παιδάκια γεννήθηκαν καί πολλές δυστυχισμένες γυναῖκες εἶναι ἐπίτοκες. Διοργανώνονται Τοῦρκοι Τσέτες γιά νά ἐνσπείρουν τόν πανικό στά χωριά μας, τά φυλάκιά μας κακοφυλάγονται, δόθηκαν 200 ὅπλα εἰς τάς Ἐπιβάτας, Κάστρο, Δελλιῶνες καί Γιαλούς. Τί θά κάνουν μέ αὐτά ὅταν αὐτοί ὁρμήσουν;

6 Σεπτεμβρίου. Τά φοβερά πού συνέβησαν στήν Σμύρνη ἀνατριχιάζει κανείς νά τά διαβάζη, στόν εἰκοστόν αἰῶνα˙ ὑπό τά ὄμματα τῶν δῆθεν πολιτισμένων συνέβησαν φρικωδέστεραι σκηναί καί ἀπό τήν ἀπαισίαν ἡμέραν τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως τό 1453. Τί μεγάλο κακό ἡ ἑλληνική μας Σμύρνη νά καταστραφῆ μαζύ μέ τόν ἀνθοῦντα Ἑλληνισμόν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τί μεγάλη ἐθνική συμφορά!

8 Σεπτεμβρίου. Μεγάλο βαπόρι ξεφορτώνει 1.900 πρόσφυγες ἀπό τά Μουδανιά, ἦλθαν καί δύο μικρά πολεμικά, τό ἕνα ἀγγλικό μεταφέρει δῆθεν κρομμύδια, τό ἄλλο γαλλικό πηγαίνει νερό στή Ραιδεστό. Τό ἕνα κατασκοπεύει τάς κινήσεις τοῦ ἄλλου.

12 Σεπτεμβρίου. Πήγαμε στά σχολεῖα καί ἀποθήκας πού μένουν οἱ πρόσφυγες˙ ὅλοι εἰς χειρίστη κατάστασι, πάνω στά χώματα γεροί καί ἄρρωστοι μαζύ μέ τά ζῶα, ἀκαθαρσία καί ἀποφορά˙ ἐάν δέν γίνη φροντίς νά ἀραιωθοῦν, οἱ περισσότεροι θά πεθάνουν˙ ἡ ἀγορά δέν ἔχει τόπο νά περιπατήση κανείς, γυρνοῦν χιλιάδες προσφύγων μέ πρόσωπα ἐξηντλημένα καί τήν λύπην ζωγραφισμένη στά χλωμά τους πρόσωπα, καίεται ἡ καρδιά νά τούς βλέπης.

14 Σεπτεμβρίου. Ὁ Μιλτιάδης μέ τούς ἄλλους Θράκας βουλευτάς ἔρχονται ἀπό τάς Ἀθήνας, ἄραγε θά μᾶς φέρουν καθυσυχαστικάς εἰδήσεις; Τί οἰκτρά τύχη μᾶς περιμένει μαζύ μέ τούς Μικρασιάτας˙ ἴλεος γενοῦ Θεέ μου καί σῶσε μας ἀπό τά χέρια τῶν ἄπιστων Ἀγαρηνῶν καί προστάτευσε τήν Θράκη μας.

16 Σεπτεμβρίου. Μέ τήν μεταπολίτευση, τήν παραίτηση τοῦ βασιλέως Κωνσταντίνου, τοῦ μισητοῦ ἀπό τούς συμμάχους καί τόν ἐρχομόν τοῦ Βενιζέλου, τόν ὁποῖον αὐτοί ἤθελαν, ὅλοι ἀνεθάρρησαν καί ἤλπιζαν ὅτι τοὐλάχιστον θά ἐσώζετο ἡ Θράκη καί οἱ δυστυχεῖς πρόσφυγες, πού ἦσαν ἕτοιμοι νά φύγουν πρός τήν Ἀδριανούπολιν, τώρα μέ τόν ἐρχομόν τοῦ Βενιζέλου περιμένουν νά ἐπιστρέψουν εἰς τάς πατρίδας των.

18 Σεπτεμβρίου. Ὁ πατέρας καταλυπημμένος˙ καθημερινῶς πεθαίνει καί ἕνας ἀπό τούς δυστυχισμένους πρόσφυγας˙ ἡ τελετή τῆς κηδείας εἶναι ἕνας παπᾶς μέ τό πετραχήλι κ' ἕνας σταυρός.

23 Σεπτεμβρίου. Τούς Τούρκους ἀπό τά 18–50 ἔστειλαν πρός τό ἐσωτερικό διά νά κάμουν ὀχυρώματα˙ πρός τό βράδυ ἦλθε πυροβολαρχία μέ τόν συνταγματάρχη Ψαλίδα. Ἡ Ἀμερικανική ἐπιτροπή τῶν βοηθειῶν ἐν τῇ Ἐγγύς Ἀνατολῇ ἔστειλε 200 σακκιά ἀλεύρι καί φάρμακα διά τούς πρόσφυγας. Ὅλο καί ἔρχονται ἀπαίσια μηνύματα.

30 Σεπτεμβρίου. Τό φοβερό δρᾶμα ραγδαίως ἐξελίσσεται στήν λύση του, τοιχοκόλλησαν ὅτι εἰς τάς 3 Ὀκτωβρίου ἀρχίζει ἡ ἐκκένωσις τῆς Θράκης κατά περιφερείας καί ἐντός ἑπτά ἡμερῶν ὅποιος θέλει νά φύγη. Ποιός ποτέ θά ἔβαζε στό νοῦ του, τό 1920 νά ἐκπληρωθοῦν πόθοι ἱεροί καί ὄνειρα αἰώνων καί τώρα οἱ πολιτισμένοι σύμμαχοι νά μᾶς ἐπιβάλλουν νά ἀφήσουμε τήν γῆ τῶν πατέρων μας εἰς χείρας τῶν βαρβάρων Τούρκων καί νά μᾶς ξεριζώσουν χωρίς οἶκτο καί ἀνθρωπισμό; Λέγουν ὅτι θά ἔλθουν βαπόρια διά νά μεταφέρουν τούς Θράκας τῶν παραλίων στήν μητέρα Ἑλλάδα˙ ἀπό τούς τελευταίους θά φύγουμε καί μεῖς καί θά ἀποχαιρετήσουμε τά ἅγια χώματα τῆς Σηλυβριᾶς πού τόσο πολύ ἀγαπήσαμε.

Στίς 5 Ὀκτωβρίου ἀναχωροῦμε μέ τήν "Κέα" διά τόν Πειραιᾶ καί τό δρᾶμα συμπληροῦται. Ἐπί τόν ποταμόν Βαβυλῶνος ἐκεῖ ἐκαθίσαμεν καί ἐκλαύσαμεν ἐν τῷ μνησθῆναι ἡμῖν τήν Σιών.